Làm
chủ trại, được lâu la phục tùng, việc làm đầu tiên của Lía là đổi cái tên cho
ra vẻ người có chữ. Cải tên tao lại Văn Doan / Chớ kêu
Chú Lía, thế gian chê cười. Những
cái tên như Lía, Đực, Tèo… mấy cái tên mà cha mẹ đã đặt cho đó nó không xứng với
kẻ có quyền có thế trong tay. Nhưng rồi người đời đã mấy ai nhớ tới “Ông
Văn Doan” mà bấy lâu nay chỉ biết
có mỗi “Chú Lía” ở Truông Mây
(!?). Âu đó cũng chỉ là chuyện thường tình của thế nhân.
Việc
làm tiếp theo của Lía là Nhà nào đại phú bất nhân / Thời ta
hãy đánh mở hàng đầu tay.
Đúng ra những nhà nghèo nhớt mồng tơi như Lía mấy khi thì có cái chi để mà cướp
!? Đủ điều kiện đi cướp thì chỉ có nước đi cướp của nhà giàu. Cướp ngày là vậy,
còn cướp đêm thì chẳng từ là giàu hay nghèo (!). Đi cướp, ở đây Lía nhắm vào những
kẻ giàu bất nhân, cướp xong lại chia phần cho dân làng. Việc làm của Lía không
những phân hóa được lực lượng chống đối mình, mà ít ra cũng được cái tiếng là
kẻ cướp có đạo đức - dù rằng nhiều khi hành vi quân cướp vẫn quẩn quanh cái
chuyện Bắt heo trói lại, vác mà chạy ngay…
Lệnh ra là buộc người phải thi hành không “on” không “đơ”
gì ráo… Xuống đòi bạn hát tựu rày Truông
Mây / Tao cho kỳ hẹn ba ngày / Bằng quá
bốn bữa chém rày chẳng tha…
VĂN DOAN DIỄN CA (tiếp theo …)
Xướng:
Đi thôi đã tới Gò Cà,
Văn Doan thôi mới nói ra lời nầy.
Nay tao đã đặng bạc vàng
Phải làm một tiệc lễ rày Tiên Sư
Cho đòi Hồ, Nhẫn ra đây
Đặng tao dạy bảo việc làm cho bây
Lại
nói:
Nay các em có biết việc lễ Tiên Sư hay là không?
Ngã ái kỳ đại lễ
Ngã ái kỳ đại nhạc chớ nào,
Hỏa Xa, Mây Bạc đó bây
Xướng:
Hỏa xa, Mây bạc vâng lời
Xuống bắt heo về mà lễ Tiên Sư
Lại
nói:
Dạ dạ, thưa anh Hai, nay sai hai em xuống bắt heo về mà làm lễ Tiên
Sư, chi
Hảo dã chân hảo dã
Chí hoan thị chí hoan.
Lạy anh Hai ở lại sơn trung
Cho tiểu đệ Trường an thượng lộ
Vãn:
Dặm bao nài sương tuyết gian nan
Cho hay hễ đấng làm trai
Nghĩa nhân vẹn giữ, thảo thân lăm
đền.
Bấy lâu nay ở chốn sơn lâm cùng cốc, nào biết ai là ai. Như nay ta
xuống Trường an, vui cha chả là vui.
Vãn: Đường
trường quanh quất ruột dê
Non tiên đã trải, núi thần lại qua.
Xướng:
Hai người xuống đã gần nơi,
Âu là Giã bạn dưới thuyền bước lên
có heo bán, mua cho
Mụ Bân nghe hỏi kêu vô
Hối con trải chiếu, cau trầu bưng
ra.
Trầu cau ăn nghỉ hồi lâu
Hai người mới hỏi, heo dì mấy quan?
Nói thiệt cùng cậu một lời
Heo nầy hai chục cậu rày mua chăng?
Hai chục dì nói quá cao,
Chớ như trả mụ tiền đồng một quan.
Mụ Bân nghe nói giận thay
Vung trôn, đá đít, đi ngay vào nhà.
Hai người cổi trật áo ra
Bắt heo trói lại, vác mà chạy ngay.
Chạy lên Bến đá, Gò Cà,
Mụ Bân heo mất, chạy theo la làng.
ớ làng xóm, ăn cướp, ăn cướp
Tri hô làng xóm vang dầy
Nói là ăn cướp bắt rày heo tui.
Làng xóm chạy tới đã đông
Trường côn giáo cái hơn ba mươi
người.
Kiếm tìm chẳng thấy nó đâu
Ăn cướp đã mất, ta âu trở về.
Mụ Bân tiếc của chạy theo
Chạy vô chưn núi thấy mà kêu lên.
ớ làng xóm, ăn cướp nó ở đây, ớ làng xóm
Xướng:
Chớ nào Én liệng [1] đó
bây
Bảo mụ trở về, kẻo nữa thác oan,
Lại
nói:
Ma mà bắt mụ Bân chớ, mụ chẳng biết chúng ta là bộ hạ Văn Doan sao
mụ. Cái là tại mụ nghe.
Xướng:
Chớ nào gia tướng đó bây
Hái gai móc mèo bỏ vào lồn mụ Bân.
Mụ Bân mất vía hồn kinh
Gai bỏ vào lồn, ngoắt ngoắt[2] chạy
ra
Nói rằng : ôn dịch bắt bây
Hùm tha sấu nuốt cả bầy quân hoang.[3]
Nầy đoạn gia tướng Văn Doan
Xúm nhau đủ mặt, đông đà quá đông,
Lập làm chín cặp song song
Phân ngôi phân thứ ba vòng[4]
ngồi chơi.
Lư vàng điếu bạc sáng ngời
Kim tùng xích tụi treo nơi Doan
ngồi.
Mâm son, bát sứ, lồng bàn
Sáo treo bốn bức, chiếu hoa trải
ngồi.
Có đồ bát bửu chưng ra
Nhứt gia vi chủ (?) vậy mà
cho xuê.
Cả kêu Hồ, Nhẫn hai em
Nghe tao phong chức ngày rày cho
bây.
Cha Hồ thời làm Quan Cai,
Chú Nhẫn vậy thời thủ sự tại gia.
Tao làm chúa trại thay bây
Ba ta chức việc ngày rày đã xong.
Đi thời trước trống sau chiêng
Võng điều lót gấm, cho ròng con
trai.
Cha Hồ nghe nói kinh hồn,
Cúi đầu thưa lại Anh Hai lời nầy.
Lại
nói:
Dạ dạ dám thưa Anh Hai, chẳng nên mà
Vả ta là hung hoang đảng tử, tụ
chúng sơn đầu, nay anh Hai làm những điều ấy, tôi e thế gian: ngôn dực trường
phi quan trên
người hay đặng, ắt là khổ lắm, có phải a
Quật địa vô nha trảo
Thăng thiên khiếm vũ mao a, anh.
Xướng:
Doan rằng vậy cũng là trai,
Hễ đấng anh hùng sanh tử nài bao!
Chữ rằng võ tướng xuất gia
Tử vu đao kiếm xưa nay lẽ thường.
Các em vâng thửa lời anh
Truyền cho các trại ngày mai ứng
hầu.
Doan dạy làm cỗ mười mâm
Cất rạp trong nầy, tao hát tao chơi.
Cha Hồ vội vã một khi
Truyền cho các trại làm thì cho mau.
Doan rằng, nào bớ cha Hồ
Lấy hai cây gấm che rày rạp chơi
Cha Hồ nghe nói rụng rời
Dám thưa huynh trưởng một lời chẳng
nên.
Lại
nói:
Dạ, dám thưa Anh Hai, chẳng nên đâu mà
Tự Thiên tử dĩ chí ư chư hầu đi nữa, là không có
thái quá làm vậy; mà có làm quan làm bá cho lắm đi nữa, có cất rạp thời bằng
vải là quá đi chớ. Nay Anh Hai cất rạp bằng gấm.
Tôi e thiên hạ người đồn, tới Thiên
tử người hay đặng,
có phải nhân vô viễn lự, tất hữu cận ưu chăng anh?
Doan:
Ma mà bắt Cha Hồ, đã dại hoài….
Vô nhàn cư chi bất lạc là mần răng a em,
còn
Quân tử cư thành thị ví chẳng khác như
bằng điểu ngộ phong, còn Tiểu nhân cư lâm tuyền, như hoàng long ngộ
thủy.
Xướng:
Chẳng nghe Hồ Nhẫn hai bây
Sắm sanh bút mực ra đây tức thời.
Viết tờ đóng dấu cho đi,
Xuống đòi bạn hát tựu rày Truông
Mây.
Tao cho kỳ hẹn ba ngày
Bằng quá bốn bữa, chém đầu chẳng
tha.
Cò Bay, Én liệng vâng lời
Xuống đòi bạn hát tức thời lên đây.
Lại
nói:
Thần khất lãnh kim ngôn
Vọng Trường an trực tiến.
Loạn:
Khâm thừa soái tướng đáo Trường an
Thỉnh lai chư hí tựu lâm san.
Cảnh vật thanh quang, tình hảo hảo
Khoái tai ngã ý, chí hoan hoan.
Lại
nói:
Phụng Trưởng huynh trực vãng Trường
an
Tùy bổn bạn tiền lai lâm nội. xong
Vãn:
Phăng phăng dong ruổi dặm ngàn
Băng chừng sơn thượng phút kề Trường
an.
Xướng:
Hai người xuống đã hầu gần
Én liệng mới hỏi Cò bay lời nầy
Nay ta vâng lịnh Anh Hai,
Xuống đòi bạn hát tựu rày Truông
mây,
Hỏi mầy có kế chi không
Kẻo ta xuống đó người mà nghi nan.
Lại
nói:
Tao với mầy xuống đó thời họ biết mình là ăn cướp, chi khỏi người
bắt ta đi, chớ chẳng không.
Xướng:
Én liệng rằng có chước cao
Âu ta giả lính hùng hào ra đi
Ai mà vạch lá tìm sâu
Gian ta ta biết, thiệt người người
hay.
Lại
nói:
Đắc kế chân đắc kế
Kỳ mưu hảo kỳ mưu!
Như hai ta giả đặng làm rứa là
Rắn có chưn rắn biết,
Ngọc ẩn đá ngọc hay, là phải lắm mà
Xướng:
Áo đen ta kíp mặc vào,
Xuống đó vậy thời chợ hãy đương đông
Thưa dì tôi hỏi một lời
Chẳng hay bạn hát ở rày đâu đây?
Bạn hàng ngỡ thiệt người quan
Chạy ra bèn chỉ hát rày ở kia.
Nội phủ Hoàng Nghĩa là đây
Có bạn Nhưng Tiết[5] hát
hay hơn người
Hai người nghe nói vừa rồi,
Ta kíp tới đó vậy mà thử coi.
Thốt thôi Nhưng Tiết đương ngồi.
Khoanh tay sầu não sự nhà khó khăn.
Mụ Tiết còn ở nhà sau,
Chạy ra năn nỉ[6] than
van cùng chồng.
Lại
nói:
Ớ anh Nhưng Tiết ơi!
Người ta lập cái gánh ra,
lại Dư
ăn dư để, còn như
vợ chồng mình lập cái gánh ra, làm sao mà nợ trả
đà chẳng hết đi anh.
Nhưng
Tiết:
Ma mà bắt mụ Tiết đã than hoài đi
Thánh nhân người có nói rằng
Mạng lý hữu thời chung tu hữu
Còn Mạng lý vô thời mạc cượng cầu.
nghĩ mô mà mụ than hoài đi a mụ, thôi
Mụ trở vô lấy viết
Đặng cho anh làm thơ mà giải buồn đây
Xuống bút nọ thành thi,
Ngâm vài bài tứ cú.
Ngâm
thơ:
Khó sao khó lắm khó bấy ôi!
Cầm gươm chém khó, khó chẳng rời.
Ngoài cửa nợ đòi kêu rát cổ
Trong nhà con khóc đã mòn hơi.
Ngẫm nghĩ sự đời đà cay đắng
Nhà rách ba căn ngó thấy trời.
Hết thời vận khó qua đời thái,
Khó một hai năm, dễ khó đời.
Xướng:
Ngó ra trước cửa một khi,
Thấy ngươi khăn thắm, áo thì sắc
đen.
Hai người bước tới hỏi rằng
Ớ nhà Nhưng Tiết vậy mà ở đâu[7]?
Tao quân Ông lớn xuống đây
Cho đòi bạn hát, hát rày khai tiên
Nhưng Tiết ngỡ thực người quan
Áo tràng gài dãi, chưn liền bước ra.
Miệng mời hai cậu vào nhà
Giường cao chiếu trải, liền ngồi
nghỉ chưn.
Lại
nói:
Nay quan lớn người dạy đòi bạn hát, đặng hát lễ tiên sư, bây có biết
chữ hay là không?
Hàm khẩu chiếu thư, thân đương uy trọng
a Nhưng Tiết.
Xướng:
Có tờ trong đảy lấy ra
Trao cho Nhưng Tiết, lòng mà sợ
thay.
Nhưng Tiết ngỡ thật cất đi
Bỏ vô trong hộp, không hay việc gì.
Giờ thân hai cậu trở về
Mụ Tiết thôi mới hỏi chồng một khi.
Tờ quan đòi hát làm sao
Anh không có giữ tờ mà anh coi.
Nhưng Tiết lấy tờ đọc lên
Thấy tên Văn Lía rụng rời tay chưn.
Lại
nói:
Ôi, mụ Tiết ôi! Phen nầy thác mà thôi chớ chẳng không, để anh đọc
lại cho em nghe
Vậy
có thư rằng:
Nay đặng ngày cát nhựt lương thần,
Tao hát lễ Tiên Sư ba bữa.
Nghe con hát người đồn có tiếng
Đòi con lên hát tại Truông mây.
Coi tờ Cha ba bữa thời lên
Ngoài bốn bữa thời tao chém quách.
Đừng có nói xa xôi chẳng sợ
Trốn đàng nào cho khỏi binh tao.
Hát cho cha chẳng thiếu bạc tiền
Trước là lễ, sau cha coi thử.
Nay thơ.
Xướng:
Đọc rồi, chồng vợ khóc ròng
Riêng than thời vận tai ương nhiều
bề.
Trối cùng con vợ, bây ôi!
Phen nầy vậy thời chẳng sống đặng
đâu!
Lại
nói:
Ôi mụ Tiết ôi! Như nay anh chịu tờ mà hát cho Cha, ví chẳng khác
Đại mộc lưu giang, bất đắc hồi cố, đi em à
Nan càn thống thiết “
Mạng tắc tu du “
Kim triêu phân lưỡng lộ
Hà nhật đắc tương phùng? rồi em ôi.
Xướng:
Vợ chồng than khóc vừa rồi
Riêng than thời vận thon von nỗi
nầy.
Lại
nói:
Ôi anh Tiết ôi! đã hay tôi là phận đàn bà, cũng biết một hai chữ,
thánh nhân người có nói rằng
Tao khang chi thê, bất khả hạ đường
Bần tiện chi giao mạc khả vong.
Như phen nầy anh lên hát Truông mây cho nhà Cha, ví chẳng khác
Thủy phù đông hải, nguyệt lạc tây
đoài, bất kiến lai rồi anh ôi!
Thán:
Huyết lưu mãn diện sầu vạn đoạn
Nhãn mục trầm hồ lệ sinh bi.
Chỉ thị lương duyên thường mạc trắc
Ta hồ phu phụ lệ giao lưu.
Xướng:
Mụ bầu trở vô trong nhà
Lấy rổ đi chợ, đầu mà để tang.
Đi thôi hai dãy bạn hàng
Chào rằng mụ Tiết để tang ai rày?
Mụ bầu nghe hỏi khóc ròng
Nói rằng nhưng Tiết nhà Cha người
đòi.
Bạn hàng nghe nói xót xa
Kẻ cho tiền gạo, người cho vịt gà
Của cho đặng một gánh đầy
Mụ bầu khi ấy toan lo trở về.
Làm rồi ba cỗ đem ra
Tế rày Nhưng Tiết vậy mà khá thương.
Lễ sanh thỉnh đặng hai người
Lại có đàn thổi, tới
nhà đã đông.
Chớ nào trẻ trong nhà đó bây, lên nhang đèn đi cho rồi.
Lễ sanh mới xướng một khi,
Tang chủ vậy thì tựu vị cho mau.
Quán tẩy lại với cúc cung
Tửu tuần sơ hiến, rồi thời đọc văn.
Văn
tế:
Ô hô! Hỡi ôi!
Khá tiếc mày xanh còn cốt cách
Làm tuồng làm kép đố ai hơn.
Thương bấy xuân xanh còn bay nhảy
Nào hay già gấp chẳng biết đâu!
Hỡi ôi!
Vợ yếu con thơ ai bảo bọc,
Nhà xiêu cửa xạc lấy ai làm
Từ rày xa cách trời có biết
Phu thê lưỡng lộ đất nào hay.
Con ở đây, vợ hỡi ở đây
Thấy anh đó, Sao mà mất đó!
Tín thành lễ biệt
Nhân nghĩa tống chung.
Vài tuần rượu lạt
Bạn ngọc lên đàng
Phục duy thượng hưởng
Xướng:
Vợ con lăn khóc đã rồi,
Lão bầu cầm đũa đang ngồi chưa ăn.
Thấy con cùng vợ than rằng
Bèn rơi nước mắt, chửa ăn vật gì.
Cả kêu bớ mụ bầu ơi
Phụ nhơn nan hóa biết gì mà lo.
Lại
nói:
Mụ ơi, mụ dại lắm, mụ chẳng biết đó mà thôi, hễ là
Thê tử, phu tòng lý
còn như
Phu tử, thê tòng giá. thời đã phải mà
Xướng:
Nầy lời Nhưng Tiết sai đòi,
Các kép tức thời đã tới một khi.
Có tờ thỉnh hát ta đây
Trao cho các kép coi mà đặng hay.
Các người xem thấy mới hay
Phen nầy lên đó, ắt là thác đi.
Anh em ai nấy trở về
Trối cùng con vợ một khi vài điều
Thằng nào vợ nó ở xa
Bây nhắn về nhà, kẻo nữa nó trông.
Kêu nhau thôi mới ra đi,
Khiêng rương khiêng trống lên đường một
khi.
Nhà Cha kỳ có ba ngày
Nếu hơn bốn bữa chém đầu chẳng chơi.
Vừa đi vừa khóc vừa than,
Thấy con cùng vợ đoạn tràng héo don.
Ra đi vừa đặng nửa ngày
Nầy lời Nhưng Tiết dặn rằng chúng
bây.
Tán:
Tao nói nội bạn hát cho anh em biết,
như chốn Tràng an doanh liễu chăng
là khác,
hễ là có lầm lỗi điều chi, quan
người
giận lắm, thời đánh năm ba roi, thời
người cũng tha. Chớ như nay lên hát
Truông mây cho nhà Cha, chăng là
Khó lắm, tao dặn bây: vả chăng nhà
Cha
thời nhiều người hầu hạ lắm; lạ chi
chứng bây, tao lại chẳng biết, lẽ
chợt (?)[8]
bây giỡn
người thấy đặng, người chém chớ chẳng chơi
nghe a!
[1] Có
lẽ là “Cò bay”
[2] Huỳnh
Tịnh Của: ngúc ngoắt
[3]
Theo HTC. Vì bản Nôm mờ quá, đọc không ra.
[4]
N.dòng (chữ hán)
[5] đọc theo HTC, dù N.v.tuyết
[6]
Than van, tỏ ra điều bất bình
[7]
N.đây
(Còn tiếp ...)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét