Ngày
xưa Đi học cốt mong muốn tiến thân bằng con đường hoạn lộ. Nhưng thời nào cũng
vậy, chốn quan trường đâu thể là chốn của kẻ thật thà. Khi Lía chuẩn bị bước vào
chốn quan trường :
Lạy mẹ ở lại hàng lang
Cho
con đi khóa dốc lòng làm quan.
Thì trước đó Lía đã thử dượt lại cái
tính lừa đảo. Hành nghề đưa ngựa - kiểu xe thồ xe ôm ngày nay mà khi cầm được
tiền của người thì Lía cao chạy xa bay. Nhưng bao nhiêu đó, những lừa đảo vặt
vãnh cũng chẳng đủ để dung túng ở nhà quan. Khi được vào nhà quan, mượn oai
quan đi thu nợ, Lía nướng sạch tiền thu nợ vào sòng bạc. Tính khí cướp ngày nầy
chẳng thể so bì nổi cái thâm trầm sâu hiểm của cướp đêm. Quả vậy, Lía chỉ còn
con đường tụ đảng chốn sơn lâm…
VĂN DOAN DIỄN CA (tiếp theo …)
Xướng:
Qua non Bến Đá một khi,
Tới nơi vừa hết, tiền thì sạch trơn.
Lía bèn toan liệu một mình,
Âu ta ghé lại nghỉ chưn một hồi.
Vào quán rượu thịt uống ăn
Tiệc bày cơm cá ê hề một mâm.
Mụ quán tính hết năm tiền
Lía trả sáu đồng có lấy hay không?
Quán nhân thấy nói giận thay
Hay là ăn cướp no lòng mà đi?
Lía bèn giả uống rượu say
Đá quán, Lía chạy vào rừng một khi.
Mụ quán thôi mới la làng
Ăn uống không tiền, nó lại đánh tui.
Xóm làng đâu đó ai ai,
Nghe la chạy tới, đông đà nên đông.
Đá quán, nó đã mất rồi
Chúng ta tua khá phân nhau trở về.
Lía xem chẳng thấy ai theo
Bộ hành vắng vẻ không ai đi đường.
Thấy một chú lính hồi hương
Xa xa dặm đường, ta kíp chạy theo.
Lại
nói:
Đại khiếu lai thúc thúc,
Đình bộ, đãi chi “ đã nào.
Xướng:
Chú lính nghe nói một khi,
Dừng chưn đứng lại, kêu tao việc gì?
Lía bèn năn nỉ duyên do
Tôi học trò khó, lỡ đường một khi.
Mẹ cha tôi ở xa đường
Tìm thầy, tôi học thí công cùng
thầy.
Bây giờ tiền hết sạch không
Phải đi khuyến giáo[1]
về nuôi mẹ già
Chú thời đường hỡi còn xa
Tôi xin gánh thế nhờ cùng bữa cơm.
Lại
nói:
Thưa chú làm phước cho tôi nào, hễ là
Nhất sinh hành thiện, thiên gia
phước
Tích thiện chi nhân đại cát xương.
hễ chú làm phước thời chú gặp phước mà.
Lính: Nay con nói đã hết lời,
thời chú đưa cho con gánh cho chú nghe.
Xướng:
Chú lính ngỡ thiệt người ngay
Trao bầu cùng túi Lía bèn gánh đi.
Lía xem khắp hết tứ vi.
Đâm đầu Lía chạy tức thì dường tên.
Trong rừng vắng vẻ không ai
Coi chừng chú lính còn xa dặm đường.
Lía bèn để xuống một khi,
Mở ra lấy hết lụa tiền đũi thao[2].
Lại
nói:
Như tôi nói với mẹ tôi, tôi đi ăn cướp,
nhưng là Vi
phú bất nhân
tới nay mà tôi đi cũng xa, lại đói bụng, tôi ăn của người ta, tôi
lại phá quán người ta là cũng bất đắc dĩ
Cơ hàn khởi đạo tâm là phải mà.
Vãn:
Ruột đà đòi đoạn héo don,
Khó khăn nên phải mẹ con phân lìa.
Lại
nói:
Âu là Trực chỉ sơn tiền
Lâm trung tiến bộ a
Loạn:
Đoạt lộ bôn ba vọng lâm trung
Thủ kỳ tài vật, khoái ngô tâm.
Xướng:
Chú lính thôi mới chạy theo,
Kêu hoài chẳng thấy, mất âu chẳng
còn.
Chú lính kiếm đã hết hơi,
Giận thằng con nít nó mà to gan.
Tao theo quyết bắt đặng mầy
Tao nguyền đánh thác trong rừng
chẳng tha.
Lía qua khỏi núi một khi
Xem chừng chú lính có theo bắt rày.
Âu là ta kíp vào làng,
Hỏi thăm thợ rèn đánh giáo cầm tay.
Hỏi thăm làng xóm ở đây,
Có biết thợ rèn, họ ở gần xa.
Thợ rèn ra, mới kêu vô
Chẳng hay con muốn rèn mà vật chi?
Thằng Lía thôi mới nói ra,
Tôi rèn một lưỡi giáo mà trường
thương.
Thợ rèn nghe nói rụng rời
Cái thằng con nít nói mà to gan.
Tướng mầy như thể cò ma
Con rèn cây giáo trường thương làm
gì?
Lía bèn giả chước một khi,
Tôi rèn vậy thì để giữ bầy trâu.
Thợ rèn mới nói vân vi,
Cái giáo một lưỡi, tiền thì năm
quan.
Lía bèn thưa chú chẳng nài
Xin rèn cho tốt mấy quan 23 chẳng
sờn.
Thợ rèn đánh giáo hồi lâu,
Nói rằng cán chắc lại thêm lưỡi dài.
Lía:
Chú rèn cái lưỡi giáo xấu lắm, tôi có mua ở đâu.
Xướng:
Lía rằng tôi chẳng có mua
Lưỡi giáo xấu lắm, tôi mua làm gì.
Thợ rèn tức giận một khi,
Cái thằng con nít nói mà tầm phơ.
Mầy đâm mà giáo có hư
Tao rèn cái khác tức thời cho ngươi.
Lía bèn giả chước ra sân,
Lía đi hoa thảo, đâm đầu chạy ngay.
Lại
nói:
Hảo a!
Đoạt đắc trường thương nhứt kiện
Ngô tâm khoái lạc hân hoan.
Xinh a, âu là
Trực chỉ đáo sơn đầu
Vọng lâm trung tiến bộ a
Loạn:
Hoang mang đoạt lộ tẩu như phi,
Thủ đắc trường thương khoái ngô
tình.
Xướng:
Thợ rèn thôi mới la làng,
Ai dè thằng nhỏ cướp rày giáo tui.
Kêu la tìm kiếm vô hồi
Trời đà gần tối, ta mau trở về.
Thốt thôi thằng Lía ra đi,
Vừa đi vừa nhắm, khen nay vô hồi.
Lưỡi dài, cán tốt lắm thay.
Khen thợ rèn rày cầm xứng tay ta.
Cái giáo ta đã sắm rồi,
Bây giờ tìm kiếm các đầu lâu la.
Lại
nói:
Âu là
Trực chỉ sơn đầu
Truy tầm hào kiệt a
Loạn:
Biệt liễu lâm trung bộ bộ hành
Tầm tha hào kiệt tụ anh danh.
Đạo nghĩa thử thời tầm đạo nghĩa
Anh hùng tái hội đắc anh hùng.
Xướng:
Phủ ngoài có một Sao Sa,
Tàng Lan, Mây Bạc tốt trang anh
hùng.
Sao hôm, Sao Vượt, Sao Mai,
Rồng vàng, Rồng đỏ, Bửu Đài, Chim
Loan.
Cò Bay, Én liệng, Hỏa Xa
Kỳ Lân, Sư Tử, Hùm Vàng, Mắt Đen.
Kể vào các bợm Qui Nhơn,
Cha Hồ, Chú Nhẫn làm thầy người ta.
Phù Ly có một Xã Nên
Bình nguyên quán sở, tên là Thanh
Tô.
Còn nhiều tên ở phủ ngoài,
Đá Đen, Tinh Lá, Cát Vàng, Sanh Căn.
Hãy còn các vị Phú Yên
Chỗi cùn, Chỗi quét, ở cùng Kim
Ngưu.
Mèo Vằn, Chó Vện, Gà Ô.
Nguyệt lạc, Sao tàng, Long Ẩn, các
nơi.
Thốt thôi vắng vẻ bộ hành,
Canh ba một mình Lía mới ra đi.
Canh ba Lía vào Truông Mây
Lía gặp ông thầy trong núi nhảy ra.
Lía bèn chống giáo đứng xa
Xem đi nhắm lại thiệt là hổ lang.
Vốn tao là đứa vô can,
Cớ sao mà đón giữa đàng tao đi?
Chạy đi thời đặng toàn thây
Nhược bằng làm dữ ắt thì tan
xương.
Hộc lên một tiếng vang rền
Hùm bèn phủ Lía, Lía tràng
một bên.
Lại
nói:
Ông bắt tôi chết, tôi đánh ông chết
Lía bèn triển hổ thần oai,
Lía đấm một đấm, Lía đá một đá.
Loạn:
Nhứt thân cự địch, hổ đề
đương
Lại
nói:
Quái sát tha mãnh hổ
Chân độc thú đại can.
Nói thiệt
Như chạy đi thời đó đặng toàn thây,
Bằng đón mỗ thời ngươi tan xác.
ờ ờ cái là tại mầy
Xướng:
Hùm sao mà dám cả gan
Tao nguyện phen nầy đánh thác chẳng
tha.
Lía đâm một giáo ngang hầu
Hùm bèn bắt đặng rút thâu vào lòng.
Tới lui hai sức cũng đồng
Nên trang hào kiệt anh hùng vừa hai.
Lía bèn ra sức thần oai,
Trương Phi một đá lác tai lỗ đầu.
Hùm bèn ngả xuống làm song
Lía ta xem thấy trong lòng vui thay.
Lại
nói:
Mới ra oai thần võ
Hổ lang đã vong thân.
Như cớ sự nầy
Tại nhà ngươi làm dữ
Chớ trách mỗ không lành.
Vì mạng căn ngươi đã tới tuần
Nên ta phải ra tài đả tử.
Xướng:
Lướt vào non nọ một khi,
Tới đó vậy thì ta sẽ nghỉ chưn.
Cha Hồ, chú Nhẫn làm thầy[3]
Cùng nhau đồng sức đồng lòng vừa
hai.
Cả kêu Hồ, Nhẫn hai bây
Tao là thằng Lía băng ngàn tìm bây.
Tao nguyền đối địch cùng mầy
Sống thác phen nầy tao chẳng sợ chi.
Cha Hồ tức giận một khi,
Trong rừng vậy thì thôi mới chạy ra.
Thằng Lía mầy nói làm sao
Mầy không nghe tiếng anh hùng là
tao.
Nhẫn rằng sức bậu bao nhiêu
Tao sợ cho mầy mà thác khi không.
Lía bèn vừa nói vừa cười,
Hai bây tụ đảng ở nơi rừng
nầy.
Tới đây làm bạn cùng bây
Hỏi bây vậy thời có chịu hay không?
Cha Hồ chú Nhẫn nói rằng
Mầy đã có lòng, tao dễ chẳng cho.
Lía cùng Hồ, Nhẫn reo cười,
Rủ nhau vậy thời xuống huyện Phù Ly.
Ba ngươi thôi mới ra đi
Vừa đi vừa nói nửa ngày tới nơi.
Lía bèn giả chước một khi,
Nói rằng thèm thịt heo rày, bây ôi!
Cha Hồ vổ tay reo cười
Em tao thèm thịt heo rày thiếu chi.
Chí mưu ở tại lòng tao
Quyết bắt heo về cho Lía mầy coi.
Cha Hồ thôi mới ra đi,
Tới nhà mụ Hạc vậy thì mua heo.
Coi heo bèn hỏi một lời
Heo nầy giá bán mấy quan hỡi dì?
Mụ rằng chúng trả mười quan
Tôi chưa có bán, chú mua đặng nào?
Hồ rằng một chục thời cao
Chín quan tôi bắt giao tiền,
khuyết[4]
cho.
Mụ rằng mức ấy bán cho
Trở vô trầu nước vội vàng đem ra.
Heo thời Hồ bắt đã rồi,
Vác lên Hồ chạy về nơi Gò Cà.
Mụ Hạc thôi mới chạy theo,
Cả kêu làng xóm, cướp rày heo tui.
Xóm làng tở mở chạy ra,
Ăn cướp chẳng thấy, ta mau trở về.
Vác heo bèn chạy hồi lâu
Phút đâu đã tới thấy âu Gò Cà.
Heo nầy chẳng khá mở ra,
Đánh lửa làm thịt vậy mà ta ăn.
Ăn thịt uống rượu vừa rồi,
Cha Hồ bèn mới hỏi qua một lời.
Anh em ta kết đã lâu
Cái đầu heo nầy biết kỉnh cho ai?
Nhẫn cùng các tướng nói ra,
Cái đầu heo nầy ta kỉnh Hồ huynh.
Lại
nói:
Anh em ôi! Vả chăng anh em ta còn nhỏ lắm. Còn như cha Hồ tuổi tác
cũng lớn, ta kỉnh lại cho cha Hồ thôi mà.
Hễ là kính lão đắc tràng là phải mà.
Xướng:
Lía nghe tức giận lắm thay
Tài chi cha Hồ ăn đặng đầu heo.
Vậy thời đối địch cùng tao
Ai mà thắng trận ăn rày đầu heo.
Tán:
Hèn chi nó ăn ở cùng nhau, nó lại nói kiếng nhau một bè, có đặng ở
đâu! Bây nói với nhau chăng là vị thân vị kỷ, nào có đặng ở mô.
Xướng:
Không thời chặt bốn chặt năm
Phân ba phân bảy, tao thời mới nghe.
Hồ:
Thính thuyết tâm trung hỏa phát,
Văn ngôn diện thượng thông hồng.
Tài chi ngươi bẻ nạng chống trời,
Sức chi gã lấy ngao lường biển.
Như anh em tao tụ chúng sơn đầu, tự thử hướng lai, huynh đệ nhẫn
đồng tử sanh bất nại tới nay. Mầy là con nít, tao mới cho mầy vô, mầy lại
Bất tùng thượng hạ chi ngôn
lại An
cảm xuất ngôn đương trở. a.
Xướng:
Hồ rằng thằng Lía vô danh,
Sao mầy có dám địch tài cùng tao.
Mầy mới ăn cướp hôm qua,
Tao thiệt ba đời ăn cướp vừa ba.
Lía bèn thôi mới thốt ra
Ăn cướp nhiều đời mầy lại nhiều
gông.
Hồ, Nhẫn mặt đỏ phừng phừng
Cái thằng con nít nó rày khinh tao.
Chúng tao làm bạn đã lâu
Hỡi mầy thằng Lía ở đâu làm vầy?
Phủ ngoài tiểu tử vô danh
Tao nguyện phen nầy, đánh thác chẳng
tha.
Lía giận cầm giáo nhảy ra.
Một tao đối địch hai mầy thử coi.
Nhứt sanh nhứt tử phen nầy
Ai đặng làm thầy ăn lấy đầu heo.
Cha Hồ nổi giận bước ra,
Nhảy vào đâm Lía, Lía tràng
khỏi thương.
Hồ cầm hai bộ lao bay
Ra tài phóng Lía nên trang anh hùng.
Cây cầm, cây bắt, cây thâu
Lía đâm một giáo trúng rày ngang
hông.
Cha Hồ ngả xuống làm song
Chú Nhẫn trong rừng thôi mới ra tay.
Tay cầm song kiếm những là
Bước vào chém Lía vậy mà như bay.
Lía bèn ra sức thần oai,
Lía đâm một giáo trúng mà ngang vai.
Chú Nhẫn ngả xuống khá thương
Lía nói một lời, tao hỏi hai bây.
Chúng bây rày đã thua tao.
Còn ai tranh tớ tranh thầy nữa thôi?
Cha Hồ chú Nhẫn nói ra,
Kỉnh dâng chú Lía ăn rày đầu heo.
Thằng Lía vỗ tay bèn cười
Ai ngờ tao đặng làm thầy chúng bây.
Anh em đã phục tao rồi
Thời nghe lịnh mỗ, cãi tao chém đầu.
[1] Xin
ăn, xin tiền bố thí
[2]
Đũi, thao: hàng to chỉ, dệt bằng tơ kén đỏ, bền hơn vải; thao dệt bằng
chỉ tơ trong suốt.
[3]
Đầu đảng
[4]
Tiền làm chuỗi riêng, để mà nộp thuế.
(Còn tiếp...)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét