Thật khốn khó cho thân phận kẻ hát
xướng. Tối làm quan làm vua, sáng rửa sạch phấn son thì phải trở lại cuộc sống
đời thường bị kẻ buộc người đòi. Nhưng ít ra dưới ánh đèn sân khấu, người sắm
tuồng cũng truyền đạt đến người xem những khúc mắc của sự đời, những ước vọng
mà người đời muốn đạt được…
Lía lấy của nhà giàu nhưng Lía không
lấy làm của riêng cho mình. Lía thu phục nhân tâm, thu nạp lực lượng bằng cách
lấy của cướp được chia cho người nghèo. Ước vọng của Lía không chỉ “làm Cha làm Chú” của dân nghèo, của đám lâu la. Ước vọng của Lía phải nhờ đến sân
khấu nói hộ cho. Trò đời đều như kịch, sao lại cười cái giả trên sân khấu ấy
chẳng phải là chân : Sự đô như hý, hà tu
giả xứ tiếu phi chân (Đào Tấn).
Ước vọng của Lía là muốn mặc áo
Rồng 5 móng, chính là ngôi cửu ngũ của một cõi sơn hà kia…
VĂN DOAN DIỄN CA (tiếp theo …)
Xướng:
Văn Doan truyền bớ quân bây,
Đem ra đồ đạc chưng lên ba vòng.
Lư vàng, điếu bạc, chưn đèn
Lồng bàn, túi sách chắn treo
tư bề.
Lại
nói:
Các em, nghe anh dặn
Làm sao cho có thứ có tự,
Kẻo nữa hát bội nó lên nó coi đặng.
Nó lại chê quân vô tướng, hổ vô đầu.
Tao hay đặng, tao chém quách, chớ chẳng chơi.
Xướng:
Bao nhiêu khí giới đem ra,
Gươm vàng náp bạc, giáo siêu sáng
lòe.
Gươm thời tuốt vỏ song song
Giáo cắm hàng rào ba dãy cho xinh.
Bạn hát lên đã tới nơi
Áo tràng gài dải, bước vào lạy Cha.
Văn Doan bạch cúc rót ra
Rượu ngon một chén của Cha cho mầy.
Nhưng Tiết bưng chén rượu đầy
Cúi đầu thưa lại một lời cùng Cha,
Lại
nói:
Dạ dám thưa Cha, tôi không dám nào.
Vả tôi là Xướng
nhi vô loại, đâu dám đồng tịch cùng Cha nào.
Văn
Doan:
Ma mà bắt thằng Nhưng Tiết. Con dại lắm, con chẳng biết, ậy
Tửu trung bất ngữ chân quân tử
Còn Tài
thượng phân minh đại trượng phu. chăng con?
Xướng:
Chữ rằng nhân hữu tôn ti,
Khẩu vô thượng hạ, chấp gì chúng
bây.
Lão bầu uống chén rượu rồi
Ngó ra thấy giáo cắm ngay hai hàng.
Lại
nói:
Trăm lạy Cha, Cha đòi con lên hát hầu cha, con thấy giáo cùng gươm,
con sợ lắm cha.
Văn
Doan:
Con dại, con không biết, cha phân lại cho con tường. Như giáo cha
cắm làm vậy
Như thằng nào hát hay, thời Cha thưởng
Còn thằng nào hát dở, thời cha xóc trên ngọn giáo Cha chơi.
Xướng:
Nhưng Tiết nghe nói rụng rời,
Tam hồn thất phách đã bay lên trời.
Nói cùng bạn hát bây ôi!
Phen nầy một thác mà thôi chẳng còn.
Văn
Doan:
Nào quân hầu đó bây, đòi thằng Nhưng Tiết lên đây, tao hỏi thử nào
Xướng:
Văn Doan mới hỏi một lời,
Chẳng hay con sắm vậy mà tuồng chi?
Nhưng Tiết quì xuống thưa lên
Con sắm tuồng rồi hát bổn Tử Tư.
Doan:
Chẳng nên đâu con a, con chẳng biết, cha phân lại cho con nghe. Như Tử Tư là
tướng có tài, lại có trí, đem binh mã về báo thù cho cha, thời đã phải, hễ là
Vi nhân chi tử, phụ thù bất cộng đái
thiên, tử đạo tu đương ái nhật thời là phải, là người sống kia, chớ như người thác rồi, hễ
là
Tử giả thời biệt luận
Còn ở mô mà đào mồ mả người ta làm chi, cho nên cha chê đó mà thôi.
Xướng:
Cha chê, bỏ Tủ Tư đi,
Hát tuồng Tam quốc vậy mà Cha coi.
Tam quốc có trí có tài
Khổng Minh Gia Cát trọn đời có danh.
Các em vâng thửa lời anh
Bây kíp vào thành lấy áo cho tao.
Lấy ai mảng bào của tao
Con rồng năm móng đặng tao cầm chầu.
Cha Hồ, chú Nhẫn hai người.
Đều thời mất vía, cúi đầu thưa qua.
Lại
nói:
Dạ dám thưa anh Hai, chẳng nên nào
Nớ, nó đồn tới Thánh hoàng, người hay đặng có phải là khổ lắm anh
Xướng:
Doan rằng quốc hữu vi vương
Hễ đấng anh hùng còn sợ làm chi.
Sắm rồi còn để làm chi,
Ý cẩm dạ hành, ai kể là trai.
Lại
nói:
Bây dại, bây chẳng biết, sách có chữ rằng
Sanh tử giai hữu định có phải
Toan lai do mạng, bất do nhân.
mà phải, quân hầu đó bây xuống đòi thằng Nhưng Tiết lên cho tao bảo
đây.
Thưa Cha, con ứng hầu
Doan:
Nhưng Tiết, nghe Cha dạy, như hát chốn Tràng an chăng là khác, chớ
hát cho Cha coi, hễ là, ba hồi trống thời làm tuồng, bằng để bốn hồi trống,
thời Cha chém quách, chớ chẳng chơi.
Xướng:
Cha Hồ sợ hãi đã vang,
Sao bây muốn thác, mà chưa sắm
tuồng.
Nhưng Tiết sợ đổ mồ hôi,
Thương hại các kép thác oan phen
nầy.
Bảo nhau son phấn đem ra
Mang đai đội mão, sắm đi cho rồi.
Chúng bây tua khá lòng thành
Sắm sửa trầu rượu lễ rày Tiên Sư.
Lại
nói:
Chúng bây kéo lên mà lạy Ông lớn, rồi mà hát, kẻo người quở
Dạ dám thưa Cha, nay con lên hát cho
Cha, con lạy Cha bách bách phước
Xướng:
Văn Doan khã khã cười lên,
Khá khen Nhưng Tiết lễ nghi nhiều
bề.
Lấy năm nén bạc đem ra
Cho con xíu (chữ hán) lễ đặng mà chia nhau.
Nhưng
Tiết:
Nay tôi lên hát, trước là cho Cha coi, sau là các cậu, các chú coi.
Tôi lạy các cậu các chú bách bách phước.
Xướng:
Cha Hồ, các tướng thưa lên
Trước anh đã thưởng, sau thời em
cho.
Lấy ba nén bạc đem ra,
Tao cho bạn hát để mà đánh me.
Văn Doan xây ba hồi chầu
Nổi lên trống chiến, vang dầy vui
thay.
Phất cờ, chỉ giáo đông tây
Sanh môn đặng lạy, kéo ra làm tuồng.
Khổng
Minh (xuất đầu):
Non lòa chớp ngọc,
Nước lẻo dòng vàng,
Thời thái bình vận mở năm xa,
Giúp Lưu chúa phò an một trị.
Quê ngụ miền Nam thổ
Tôi nay hiệu Khổng Minh
Từ ngày ra giúp vận Thánh hoàng
Dạ chí dốc đem về Hán thất.
Như ta Uốn lưỡi hằng bày chước quỉ,
Ra mưu chúng sợ kinh hồn.
Giận thay loài Bắc Ngụy gian hùng,
Căm bấy đảng Đông Ngô tặc bối.
Âu là Sửa đai tới thính đường
Đặng luận đàm quốc sự, a.
Xướng:
Văn Doan nghe đã đành lòng
Lấy vàng hai nén thưởng tài Khổng
Minh.
Cha Hồ, chú Nhẫn ai ai
Trong lòng hỉ lạc, đứng mà thưa qua.
Lại
nói:
Thưa Anh Hai
Quân cộng lạc hề, thần cộng lạc
Còn như
Ứng hồ thiên nhi thuận hồ nhân, mà.
Xướng:
Văn Doan khoái ý cười lên
Hồ Nhẫn lấy bạc hai tay quăng vào.
Lão bầu đứng nép một bên
Biết đà có sống mà ăn của nầy.
Văn Doan nổi trống đùng đùng
Trong buồng hát bội kéo ra làm
tuồng.
Lưu
Huyền:
Như ta Muốn cho lợi nước
Nên phải mang sao[1]
Căm bấy đảng Ngụy trào,
lại Giận thay Ngô địa.
Thời Kinh châu thành chiếm cứ
Tam quốc hỡi đua tranh.
Chừ Hạ
tiên vân đem tới ải quan
Đòi Nhị đệ hồi trào
Ngõ luận đàm quốc sự.
Khổng
Minh:
Thôi Lẽ ấy đà thậm phải,
Lòng tôi cũng như nhiên.
Quân, bút chỉ đây
Tay đề chữ mực
Bút tả lòng son.
Bức tiên vân phó dữ quân nhân
Đem thư tới giao lai Quan mỗ.
Quân:
Dạ Khâm thừa Soái phủ
Phụng mạng thi hành.
Loạn:
Phụng mạng Quân Sư đáo ải quan
Vi thần tận lực bất từ nan.
Xướng:
Văn Doan kha khả cười lên
Khen thằng bộ tốt có công nhọc nhằn.
Lấy hai nén bạc quăng ra,
Cho con hành lý để ăn đi đường.
Văn Doan nổi trống đùng đùng
Hai bên hát bội phất cờ kéo ra.
Quan
mỗ:
Oai vang Bắc Ngụy
Tiếng dậy Đông Ngô.
Phò Hán trào chẳng động dân đen
Phá tặc đảng chi day con vác
Quản anh hùng Tam quốc
Ngã biểu tự Quan công
Đã nhiều phen lửa đột khói xông
Đã nhiều thuở trợ thời giúp nước.
Á thôi Ngày hằng trông huynh trưởng
Bữa luống đợi Quân Sư.
Biết bao giờ cơ nghiệp viên thành,
Biết bao thuở đệ huynh tương hội.
Báo:
Dạ Cúi thân qua dưới trướng
Ngửa mặt dộng bên màn.
Nay có sắc triều trung
Gởi xin vào ra mắt.
Quan
công:
Hạ lịnh truyền quân chúng
Khai thành ngoại tiếp nghinh.
Sứ:
Vâng lịnh trên Thánh thượng
Dạy đem bức tiên vân
Xin Ngài khá xem coi
Thời hản tường cội rể.
Quan
mỗ:
Thôi Khán văn sắc tâm trung đại khoái
Quan tiên vân hỉ bất tự thăng
Vậy thời
Chốn ải quan phó dữ Tam ca
Khá tuần thủ quan phòng nghiêm nhặt
Chúng tướng
Lịnh truyền quân sĩ
Yên mã chỉnh tề
Biệt quan ải bôn phi,
Vọng triều trung phản bộ. xong
Vãn:
“
“Đạo nhân thần nào nại gian nan
Ra oai khử ngụy trừ loàn,
Chẳng phen thánh trước, cũng bì
người sau.
Xướng:
Văn Doan xem thấy có Ông
Truyền cho chư tướng vào trong ứng
hầu.
Bắt heo cho lớn một con
Toàn thủ toàn vĩ, tao rày mừng Ông.
Văn Doan mặc áo con rồng
Vội vàng bước xuống, cúi làm lễ Ông.
Phượng lộn mất vía kinh hồn
Bỏ Thanh long xuống, ngả kề một bên.
Văn Doan làm lễ vừa rồi,
Bước lên mới quở, cho đòi thằng
nhưng.
Lại
nói:
Dạ dám thưa Cha, con ứng hầu
Văn
Doan:
Như Cha làm lễ là làm lễ Quan công
hầu,
Vả người là hàm khẩu chiếu thư thân
tiện
(chữ hán)Kim uy trọng, tinh trung nghĩa dõng,
cho nên Cha làm lễ người đó mà thôi
Chớ như bây xướng nhi vô loại; bây mà, cha chả cho tới nỗi tao đi
làm lễ a.
Nhưng
Tiết:
Dạ dám thưa Cha, nay Cha quở cũng phải Như Quan hầu là
Đơn đao phó hội vu Đông Ngô
còn chẳng sợ thay, chớ nay cha làm lễ Quan công hầu, thằng kép hát
tôi chẳng phải Người, cho nên nó sợ lắm mà.
Xướng:
Văn Doan kha khả cười lên
Khen thằng nhưng Tiết nhiều điều
khéo khôn
Doan bèn đánh trống đùng đùng
Trong buồng hát bội dầy dầy kéo ra.
Lưu
Sứ:
Từ cho đòi Ngự đệ
Sao chẳng thấy lai trào.
Biết no nao[2] cho
đặng thái bình
Biết bao thuở đệ huynh hội hiệp.
Xướng:
Có thằng Sáu Bửu làm tuồng
Làm Lưu Huyền Đức vậy mà què chưn.
Xem đi nhắm lại một khi
Mới đòi nhưng Tiết vậy mà hỏi qua.
Lại
nói:
Nhưng Tiết, cha hỏi, chớ Lưu Huyền Đức
Thiên sinh giáng thế, nhứt quốc vi
vương
làm sao què mà đi một chưn, a con?
Nhưng
Tiết:
Thưa Cha, như què chưn là thằng kép hát nó có tật, chớ Lưu Huyền Đức
người có què chưn ở mô.
Xướng:
Văn Doan nghe nói cười dài
Khen thằng Nhưng Tiết nhiều lời quá
khôn.
Văn Doan kêu các bợm ta
Bèn đòi nhưng Tiết tức thời vào
trong.
Lão bầu nghe nói sợ thay
Rao thôi các kép chúng bây tựu vào.
Bạc vàng bây lấy đem ra
Đặng một mâm đầy, ta kíp bưng lên.
Văn Doan khi ấy ngó ra
Hỏi thằng Nhưng Tiết, bưng mà làm
chi?
Bạc vàng tao đã cho bây
Tao là quân tử, đâu rày hí ngôn
Của nầy tao đã cho bây
Sao bây sợ dại ngày rày làm chi?
Bạn hát bây hỡi hồ nghi
Doan biền biết ý bỗng liền cười la.
Lại
nói:
Con dại lắm, hễ là Cha cho thời lấy, sợ làm sao a con?
Quân tử thuyết xuất, tứ mã nan truy,
cha chẳng phải kẻ
tiểu nhơn, mà con phòng sợ nào.
Xướng:
Văn Doan mới nói một khi
Công phu nhưng Tiết đường trường xa
xuôi.
Cha cho cái rạp gấm nầy
Bạc thời ba nén, tiền thời ba trăm.
Sợ về bất trắc giữa đường
Cha cho mười đứa đưa con trở về.
Lại
nói:
Các em, nghe anh dặn a, đưa bạn hát nó về cho cẩn thận, kẻo nữa
thằng gian tế nó hay đặng, nó đánh, nó lấy hết đi.
Bạn hát nó không biết, nó nói rằng anh cho anh còn lấy lại. Tao hay
đặng, tao chém quách chớ chẳng chơi.
Xướng:
Các em vâng thửa lời anh,
Khí giới tùy tùng đưa bạn hát đi.
Ngày rày từ giã Truông mây
Mới hay mạng sống cũng hơn đống
vàng.
Lại
nói:
Thưa Cha, nay Cha cho con về
Đầu lạy Cha ở lại Truông mây
Cho bổn bạn Tràng an phản bộ. xong
Vãn:
Lạy Cha ở lại,
Dặm bao nài hổ bộ long phi.
Các
tướng:
Thưa anh, nay anh sai các em đưa bạn hát về Tràng an, thôi
Khoái dã chân khoái dã
Hân hoan thị hân hoan.
Âu là Đệ huynh đồng thượng lộ bôn phi
Đưa bạn hát Tràng an trực khứ a
Loạn:
Đa tạ Trưởng huynh an dinh nội
Triền ngô thần võ bảo hí nhi.
Nhưng
Tiết:
Nay Cha cho chúng tôi về, cầu cho Cha, thôi thời
Phước như đông hải
Thọ khảo nam san thôi
Vãn:
Dan tay kẻ ở người đi
Cha lui doanh liễu, con hồi cố
hương.
Xướng:
Nay đà xuống khỏi Truông mây
Đội ân các chú, tôi hồi quê hương.
Vãn:
Sơn thượng giã từ liệt vị,
Biết ngày nào cho thấy mặt nhau.
Công ơn liệt vị nhọc nhằn
Cao sơn xin lại, Tràng an tôi hồi.
Lại
nói:
Hèn chi Thánh nhân người nói rằng
Tam thốn khí tại thiên ban dụng,
mà chẳng may đi nữa, có phải a
Nhất đán vô thường vạn sự hưu. thời là phải.
Vãn:
Xa xem lố thấy Tràng an
Phút đâu đã tới hầu gần quê hương.
Xướng:
Thốt thôi mụ Tiết ở nhà,
Bồng con cho bú vào ra một mình.
Khóc than thời vận tai ương.
Tử sanh khôn biết, dữ lành nào hay.
Vái cùng trời đất, ông bà
Chồng tôi về rày, trả lễ một heo.
nín đi con, khóc làm chi.
Cha con lên hát Truông mây
Mười phần kể một, sống rày đặng đâu.
Mồ côi con dại tay bồng
Trông đêm vọi vọi, nhớ ngày băn
khoăn
Những lăm trọn nghĩa cùng nhau
Nỡ nào anh lại bỏ em một mình.
Con thơ vợ yếu (N.sai) ai
nuôi,
Hồn linh anh khá đem tôi theo cùng.
Tình phụ nghĩa phụ ái ân
Ngày nay anh mất, em còn, làm chi.
Phút đâu đã tới tuần chay,
Lấy chi đơm quải[3] cho
cha con rày.
Mượn tiền mua sắm đã rồi,
Dụng phương báo hiếu cho toàn thủy
chung
Lại
nói:
Hèn chi Thánh nhân có nói rằng
Bần cư thành thị vô nhân vấn
còn Phú tại lâm san hữu viễn thân.
thời đà phải mà.
Xướng:
Nàng đi mời sãi mời thầy,
Hai ba bữa rày, chẳng thấy một ai.
Tới tuần tạm quải cho anh
Có thương thời hưởng thảo nầy
của em.
Khóc than anh hỡi là anh,
Vong hồn anh có thương em thời về.
Khóc than tế lễ vừa rồi
Mụ mới lại ngồi ngửng mặt ngó ra
Kìa ai đi trước một người
Còn sau khiêng gánh bôn ba trong
rừng.
Trông chồng mới nói vừa rồi,
Nhưng Tiết về nhà quả thiệt chẳng
sai.
Lão bầu thôi mới bước vô
Ôm nhau mà khóc trong lòng xót xa.
Ngỡ là anh thác bỏ em
Ai hay đặng sống về nhà thấy nhau.
Xóm làng chạy tới đã đông
Lớn nhỏ đều mừng Nhưng Tiết một khi.
Vui mừng sum họp cùng nhau
Bắt heo làm thịt lễ rày Tiên Sư.
Lấy hai cây gấm đem ra,
(chữ hán)Xé ra một thước mà chia một người
Hoạnh tài bất phú em ôi,
Chẳng bằng tích đức sau con đặng nhờ
Rượu thịt ăn uống vừa rồi,
Xóm làng lớn nhỏ toan lo trở về.
[3]
Cúng cơm
(Còn tiếp ...)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét